ZONDER BOEKEN

Vorig jaar hebben we ons huis verkocht maar we kunnen nog niet in ons nieuwe appartement. Sinds begin augustus trekken we als nomaden van het ene gemeubileerde appartement naar het andere. Onze bezittingen zijn opgeslagen in een container op een industrieterrein buiten Antwerpen. Ook mijn boeken. Voordat ik ze inpakte, heb ik er zeshonderd verkocht. In die geklimatiseerde container liggen mijn resterende tweeduizend boeken.
Alleen het hoogstnoodzakelijke sleep ik met me mee: Het juiste woord, het Groot woordenboek van synoniemen, Schrijfwijzer van Jan Renkema en het Verklarend computerwoordenboek. Het Van Dale groot woordenboek van de Nederlandse taal staat op de harde schijf van mijn laptop.
Het leek me een interessant experiment een tijd zonder boeken te leven. Er zijn zoveel mensen die dat doen. Ik ken mensen die buitenproportioneel gelukkig zijn en toch nooit een boek lezen, laat staan er een in huis hebben. Misschien heeft het een wel met het ander te maken.
Ik heb altijd beweerd dat boeken een elementaire levensbehoefte zijn. Zoals eten, drinken en kleding. Daarom mocht mijn dochter elk boek dat ze begeert, kopen. ‘Wacht maar tot je verjaardag,’ hoor je vaak ouders tegen hun kinderen zeggen als je in een boekhandel bent. Wat een onzin, dacht ik dan. Ze zouden jullie uit de ouderlijke macht moeten ontzetten. ‘Mama, ik heb zo’n honger...’ ‘Wacht maar tot je verjaardag.’
Misschien hebben ze wel gelijk, denk ik nu en zeggen ze dat omdat ze het beste met hun kinderen voorhebben.
Een half jaar zonder boeken dus. Nou ja, met zo min mogelijk boeken. ... Ik schrijf recensies en krijg elke week boeken toegestuurd. Ik nam me voor geen boeken meer te kopen. Waarom zou ik ook? Ik heb al nauwelijks tijd de mij toegezonden boeken te lezen.
En kranten en tijdschriften? Ook alleen het hoogstnoodzakelijke. Hoe vaak overkomt het me niet dat halverwege de week de stapel weekendkranten nog ongelezen naast de sofa ligt?
Het hoogstnoodzakelijk dus... Ik woon al vijftien jaar in België. Ik wil dus op de hoogte blijven. De ene dag koop ik De Morgen, de andere dag De Standaard en in het weekend allebei. Op woensdag komt daar nog Knack bij. Omdat ik Nederlander ben koop ik afwisselend De Volkskrant en NRC/Handelsblad. In het weekend koop ik ze allebei. Weekbladen? Soms Vrij Nederland, dan weer De Groene Amsterdammer. Aangezien ik Duitstalige literatuur recenseer, lees ik ook nog de Frankfurter Algemeine Zeitung, Neue Zürcher Zeitung en Die Zeit.
Ik denk dat ongeveer tachtig procent van de papierbak in ons appartementencomplex door mij gevuld wordt. ‘Denk toch aan de gevolgen voor het regenwoud,’ hoor ik het stemmetje in mijn hoofd zeggen. ‘Ja, maar ik rijd geen auto,’ antwoord ik dan. Zo is het evenwicht weer hersteld.
Natuurlijk hoef ik die kranten en tijdschriften niet te kopen. Ik kan ze ook op internet lezen. Is het onverantwoorde nostalgie dat ik zo’n behoefte heb aan papier?

Van mijn voornemen het een halfjaar zonder boeken te stellen, is weinig terechtgekomen. Om mij heen stapels boeken, kranten en tijdschriften. Er ontstaat zoiets als een bibliotheek. Daar ligt een stapel romans die ik moet recenseren, daarnaast een aantal fotoboeken. In de vensterbank liggen de woordenboeken en naslagwerken. Naast mijn bed liggen tientallen dichtbundels. En de romans die ik niet moet recenseren maar wel wil lezen: In het café van de verloren jeugd van Modiano, De tijd die nodig is van Grøndahl en Neergang van Benjamin Black. In Rotterdam kocht ik onlangs The craft of lyric writing van Sheila Davis. Niet dat ik van plan ben op liedteksten te gaan schrijven maar ik kan nu eenmaal geen boekwinkel verlaten zonder iets te kopen. En: je kunt nooit weten!
Ik maak mezelf wijs dat ik zonder boeken niet kan functioneren; echte boeken, papieren boeken. Digitale boeken zijn aan mij niet besteed. Maar de opmars van het e-book is niet meer te stuiten. Het zal er komen en ik zal er aan wennen. Ik heb ook jarenlang gedacht dat ik niet zonder sigaretten zou kunnen functioneren en ik rook nu al vijf jaar niet meer.
Laten we eerlijk zijn: niet alle boeken verdienen het als papieren boek te worden uitgegeven. Vaak is het de waan van de dag die uitgeverijen doet besluiten iets uit te geven. Maar moet daar papier aan gespendeerd worden? Steven Sterk, handelaar in ‘kwaliteitsramsj’ verbaast zich dat er nog steeds mensen zo geschokt reageren wanneer er boeken in de ramsj terechtkomen: ‘Als er teveel waspoeder geproduceerd is, wordt het toch ook gedumpt.’
Het boek is me te dierbaar om als goedkope handelswaar te dienen. Toch is dat de realiteit. Het boek is een product als alle anderen. In de beeldende kunst is dat bij veel kunstenaars zelfs hun thematiek geworden. Kijk naar Damien Hirst. Dure handelswaar weliswaar, maar toch...
Als je in de wereld van de beeldende kunst nostalgisch omkijkt, wordt je niet serieus genomen. Misschien kunnen wij daar iets van leren. Ik geloof niet dat het boek zal verdwijnen. Het schilderij is ook al vele malen dood verklaard en even zovele malen weer in ere hersteld. Maar om uit je as te kunnen herrijzen moet je eerst sterven.
Ik kan op mijn televisie bijna zestig kanalen ontvangen. Toch kijk ik steeds minder. Af en toe koop ik een dvd van een van mijn favoriet films. De stapel wordt geleidelijk groter. Af en toe speel ik er een af. Soms alleen maar een bepaalde scene. Misschien moet het in de toekomst ook zo met boeken: pulp als e-book en het betere werk als papieren boek. Dan krijg je natuurlijk weer de vraag wie bepaalt of iets kwaliteit heeft. Heel simpel: mensen die er iets van afweten.